آواکس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این واژه نام یک هواپیمای نظامی است که از برداشتن حروف اول عبارت انگلیسی Airborne Worning and Control System به معنای دید دوستم کنترل و هشدار در حال پرواز ، درست شده است. هواپیمای آواکس ساخت کارخانه
بوئینگ آمریکا است که مجهز به انواع سیستمهای راداری، ردیابی، شناسایی و هشداردهنده نظامی است و برای اولین بار در سال ۱۹۷۵ م / ۱۳۵۴ ش به پرواز در آمد. این هواپیما می تواند با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت پرواز کند و تا ارتفاع ۱۲/۲۲۲ متر از زمین فاصله بگیرد و هفت هزار کیلومتر را بدون توقف و سوختگیری بپیماید. از آنجا که این هواپیما گران، کارآمد و مجهز است، کشورهای معدودی در جهان نظیر آمریکا و برخی از اعضای
ناتو ،
اسرائیل و
عربستان سعودی از آن بهره مند هستند.
در بهار سال ۱۳۵۶ ش حکومت
محمدرضا پهلوی در راستای سیاست های جاه طلبانه نظامی خرید هفت فروند آواکس را به دولت
جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا پیشنهاد کرد. این معامله برای دولت آمریکا رقمی حدود ۱/۲ میلیارد دلار سود داشت. کارتر علی رغم شعارهای انتخاباتی خود علیه
جرالد فورد مبنی بر خودداری از فروش فناوری نظامی مدرن به کشورهای دیگر، از جمله کشورهای خاورمیانه، پیشنهاد فروش آواکس ها را به کنگره آمریکا فرستاد. کمیته روابط بین الملل کنگره با انجام معامله مخالفت کرد و از دولت خواست با توجه به اینکه تحویل این هواپیماها نزدیک به چهار سال طول خواهد کشید بحث آن را فعلا عقب بیندازد. کارتر در شهریور ۱۳۵۶ بار دیگر پیشنهاد خود را با این توجیه که ایران به عنوان متحد امریکا در خاورمیانه برای تأمین امنیت خود به این تجهیزات نیاز دارد، مطرح کرد. بحث ها در کنگره ادامه یافت و مسئولین
سیا نیز با طرح این قضیه که امکان دست یابی شوروی به این هواپیما وجود دارد به جمع مخالفین پیوستند. دولت ایران نیز با طرح این ادعا که اگر امریکا از فروش این فناوری به ایران خودداری کند، به راحتی قادر است آن را از فروشندگان اروپایی رقیب امریکا خریداری کند به مقابله تبلیغاتی با مخالفین این پیشنهاد پرداخت. نهایتا در ۱۶ مهر ۱۳۵۶ کنگره آمریکا موافقت رسمی خود را با فروش این هواپیما به ایران اعلام کرد. اما آبان ۱۳۵۶ سرآغاز سلسله حوادثی در عرصه تاریخ و سیاست ایران بود که آینده روابط ایران و امریکا را به شدت دچار تحول کرد. تداوم این امواج تا اواخر سال ۱۳۵۷ ش منجر به پیروزی انقلاب اسلامی بزرگ مردم ایران شد. دولت امریکا پس از آنکه منافع خود را در ایران در خطر دید رسما در بهمن ۱۳۵۷ لغو برنامه فروش سلاح به ایران و از جمله هواپیماهای آواکس را اعلام کرد. پس از یک سال و نیم، با آغاز تجاوز عراق به ایران و انتقال حفاظت منافع آمریکا در خاورمیانه از ایران به عربستان سعودی، دولت امریکا چند فروند از این نوع هواپیماها را در اختیار عربستان قرار داد.
عراق در طول جنگ هشت ساله با حمایت فنی و کارشناسی آمریکا از اطلاعات به دست آمده به وسیله این هواپیماها بهره فراوان برد. آواکسهای عربستان زمانی به ارتش عراق تحویل شد که دولت امریکا از بیست سال پیش از آن سفارت خود را در بغداد تعطیل کرده بود. کمتر از دو سال پس از پایان جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، آواکسها بار دیگر به پرواز درآمدند؛ اما این بار مأموریت آنها شناسایی اهداف راهبردی درخاک عراق و ارسال اطلاعات مربوط به آنها به استاد فرماندهی
عملیات توفان صحرا در دوران جنگ خلیج فارس بود.
