جهاد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جهاد در لغت به معنی کوشش کردن، همراه با تحمل رنج و سختی است. در بسیاری از آیات قرآن کریم با این واژه اشاره شده و خداوند درباره آن توضیحاتی داده است. از جمله، در سوره عنکبوت می فرماید: کسانی که در راه ما جهاد کرده اند، به یقین راههای خود را بر آنان می نماییم.." قرآن همچنین در بسیاری موارد از جهاد به عنوان "قتال" با جنگ یاد کرده است . حضرت محمد، جهاد در راه خدا را موجب سلامت و بی نیازی و بهترین عمل مؤمن دانسته اند، امام علی نیز جهاد را دری از درهای بهشت خوانده اند که خدا روی دوستان برگزیده خود گشوده است. ایشان، جهاد را جامه تقوا دانسته اند؛ هر که از آن دوری گزیند، خداوند جامه خواری برتن او می پوشاند.
مهم ترین هدف از جهاد، گسترش حوزه نفوذ اسلام و در نتیجه احکام اسلامی و قوانین الهی و نیز از میان بردن ظلم و ستم بر بندگان خداست. ماهیت جهاد را "دفاع" دانسته اند. جهاد هرگز به معنای
تجاوز به کار نرفته است و اسلام آن را روا نمی داند و چنین کاری را نوعی ظلم برمی شمارد؛ بلکه جهاد از نظر اسلام، دفاع و مبارزه با تجاوز و متجاوز است. در آیین اسلام، جهاد بر دو گونه دفاعی و هجومی است. جهاد دفاعی، همان جنگ با دشمن کافر، جنگ با سرکشان و نافرمایان و گردنکشان است؛ حتی اگر از گروه مسلمانان باشند، نظیر جنگهای امام علی در
جمل ،
صفین و
نهروان . جهاد حتی می تواند دفاع برای حفظ جان و مال خود و خانواده و بستگان باشد. اما جهاد هجومی، به قصد گسترش دامنه نفوذ اسلام در دیگر سرزمینهاست که معمولا به فرمان امام معصوم انجام می شود.
بسیاری از بزرگان دین، جهاد را یکی از مهم ترین وظایف دینی دانسته اند و خود نیز به جهاد برخاسته اند. قیام عاشورای امام حسین علیه السلام ،
نهضت توابین ، حرکت زیدیه،
قیام مختار در خون خواهی از شهیدان کربلا، جملگی به جهاد تعبیر شده است و عمدتا شیعیان بدان دست یازیده اند. در دوره های اخیر نیز فرمان جهاد بویژه در ابتدای دوره قاجار و به هنگام بروز جنگهای ایران و روس، بر ضد کفار صادر شاه است. بسیاری از عالمان دینی، تفاوت مهم میان اسلام با سایر ادیان الهی را در وجود جهاد در اسلام دانسته اند. چرا که اسلام هم در پی تشکیل جامعه و حکومت اسلامی است و هم برای تمام شئون و مراحل زندگی بشر برنامه دارد، پس نیازمند جهاد است. در حالی که دیگر ادیان الهی به دلیل تحریف در طول زمان، از این امر بی بهره اند.
در فقه شیعه، جهاد یکی از فروع ده گانه دین به شمار می رود و برابر فتوای علمای شیعه، جهاد، وقتی واجب می شود که امام علیه السلام یا نایب او فرمان دهد. بلوغ، عقل، آزاد بودن فرد، مرد بودن، سلامت جسمی، تمکن مالی برای سفر جنگی و نیز تأمین هزینه های خانواده و اجازه از والدین جزو شرایط آن است. واجب بودن جهاد نیز بر دو نوع کفایی و عینی است. در واجب کفایی، اگر شمار داوطلبان به میزان مورد نیاز بود، تکلیف از گردن بقیه مردم برداشته می شود؛ اما اگر امام شخصا به فرد یا گروهی امر به جهاد کند، واجب عینی می شود. گفته می شود که نخستین حکم جهاد، در سال اول هجری و به فرمان پیامبر اکرم در مدینه صادر شد. اما مهم تر از جهاد با کفار و مشرکان، جهاد با نفس است. این کار یکی از برترین فرازهای عرفانی و معنوی دین اسلام است که رسول خدا آن را به مسلمانان آموزش دادند. گفته شده است زمانی که سپاه اسلام در بازگشت از مأموریتی جنگی به مدینه وارد شد، پیامبر آنان را به
جهاد اکبر فرا خواندند که همان مبارزه با نفس است؛ مبارزه ای بزرگ تر و سخت تر از جنگ با دشمنان خدا . چرا که خواهش های نفسانی، پایانی ندارد و آدمی نمی تواند به راحتی در برابر این تمایلات مقاومت کند.
در دوره نهضت اسلامی که رهبری آن را یکی از مراجع تقلید شیعه بر عهده داشت، مبارزه با حکومت پهلوی، نوعی جهاد خوانده می شد. امام خمینی چنین حرکتی را جهاد در راه عقیده ای می دانست که شکست ناپذیر است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، واژه جهاد بیش از گذشته در ادبیات عمومی رایج شد و حتی بسیاری از کارهای عمرانی و جاری کشور نیز زیر پوشش نام جهاد، صورت گرفت. زیرا بهره گیری از این واژه (در مفهوم تلاش کردن زیاد توأم با سختی برای دستیابی به هدفها، راهگشا بود.
جهاد سازندگی ،
جهاد دانشگاهی ، جهاد خودکفایی، جهاد مدرسه سازی و ... از جمله این فعالیتها بوده و هست. درباره مفهوم جهاد، کتابهای فراوانی نوشته شده است و از آن میان می توان به کتابهای جهاد اکبریا مبارزه با نفس نوشته امام خمینی و جهاد نوشته استاد شهید مرتضی مطهری اشاره کرد.
[ویرایش]
جنگ ؛ حرب ؛ قتال ؛ مقاتله _ أقل ما يفعل الجهاد في السنة مرة + أقل الجهاد في كل عام مرة + وجوب الجهاد على الكفاية
