سید حسین فاطمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سید حسین فاطمی؛ روزنامه نگار از رهبران جبهه ملی و وزیر امور خارجه دولت دکتر
محمد مصدق است او در سوم آبان ۱۲۹۶ در
نائین به دنیا آمد. پدرش
سیدعلی محمد نائینی ملقب به سیف العلما و مادرش سیده طوبی دختر
خادم العلوم بود؛ که صاحب چهار پسر ،مصباح نصر الله معصوم و حسین و یک دختر به نام سلطنت شدند.
حسین تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش گذراند، آن گاه به اصفهان رفت و در کنار تحصیل به برادر بزرگترش نصر الله صاحب امتیاز
روزنامه باختر در تهیه و تنظیم مطالب روزنامه کمک رساند. در ۱۳۱۶ش برای ادامه تحصیل به تهران آمد و هم زمان با روزنامه ستاره که با مدیریت احمد ملکی منتشر می شد همکاری کرد. مدت دو ،سال چندی مدیر داخلی سپس سردبیر روزنامه ستاره شد. در ۱۳۱۹ ش برادرش سیف پور فاطمی شهردار شیراز شد که در همین اوان فاطمی بار دیگر به اصفهان بازگشت تا ادامه کار برادر را در انتشار روزنامه باختر بر عهده گیرد پس از چندی محل این روزنامه با امتیاز برادر و سردبیری حسین فاطمی به تهران انتقال یافت و جای خود را به سرعت در محافل مطبوعاتی آن دوران باز کرد. از همان سالهای نخستین روزنامه نگاری وی مبارزه با
رضاشاه و خانواده پهلوی را آغاز کرد.
فاطمی در شهریور ۱۳۲۰ با انتشار اعلامیهای بر ضدحکومت وقت مدتی بازداشت و در اصفهان زندانی شد اما پس از اندک مدتی رهایی یافت و راه تهران را در پیش گرفت در ۱۳۲۴ ش، به عنوان نمایندهٔ روزنامه باختر در کنفرانس بین المللی کار در ژنو شرکت کرد و برای ادامه تحصیل به پاریس رفت و در آموزشگاه روزنامه نگاری مشغول تحصیل شد همچنین در کنفرانس صلحی که در آن شهر برگزار شد، به عنوان روزنامه نگار حضور یافت و از سخنرانیهای اعضای آن یادداشتهایی برداشت که به تدریج آنها را ضمن مقالات و تفسیرهای خود برای چند روزنامه در تهران از جمله ستاره فرستاد این مقالات ضد کمونیستی بود و در بیشتر آنها به
حزب توده و دمکراتهای آذربایجان حمله شده بود. فاطمی یکی از عوامل رسواکننده قاچاق ارز و پول توسط اعضای سفارت ایران در پاریس بود که در نتیجه آن
زین العابدین رهنما وزیر مختار ایران در فرانسه به تهران احضار شد.
قتل محمد مسعود مدیر روزنامه مرد (امروز) در ۲۳ بهمن ۱۳۲۶ حسین فاطمی را که در سال آخر روزنامه نگاری تحصیل می کرد، برای مبارزه مصمم تر ساخت. او با دریافت دیپلم رشته روزنامه نگاری از
مدرسه هوت اتودانترناسیونال و با مدرک لیسانس حقوق سیاسی از دانشگاه پاریس فارغ التحصیل شد و در همین دانشگاه به تحصیلاتش ادامه داد و با دفاع از پایان نامهاش با عنوان وضع کار در ایران درجه دکتری حقوق گرفت. آنگاه در ۱۳۲۷ ش به ایران بازگشت از این زمان به بعد روزنامه باختر را که تا پیش از این با صاحب امتیازی برادرش نصرالله سیف پورفاطمی منتشر میشد به یاد دوستش «محمدمسعود» با نام جدید باختر امروز انتشار داد و نخستین شماره آن را در ۸ مرداد ۱۳۲۸ منتشر کرد ۲۲ مهر ۱۳۲۸ جبهه ملی به رهبری دکتر محمد مصدق تشکیل شد که فاطمی نیز نقشی بسزا در ادامه حیات آن داشت و روزنامه اش را در اختیار جبهه ملی قرار داد فاطمی تنها فرد از گروه جبهه ملی بود که به براندازی حکومت محمدرضا پهلوی اعتقاد داشت و تا پایان عمر نیز بر این عقیده استوار ماند. انتشار مقالات وی علیه حکومت رزم آرا در ۲۹ آذر ۱۳۲۹، سه روز حبس در زندان شهربانی برای او به همراه داشت که با تلاش نمایندگان جبهه ملی در مجلس آزاد شد.
فاطمی از مدافعان سرسخت ملی شدن نفت و نخستین کسی بود که ملی شدن نفت را در منزل نریمان به دکتر محمد مصدق پیشنهاد داد که مورد موافقت اعضای جبهه ملی واقع شد. در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تلاشهای دکتر فاطمی و مصدق به بار نشست و طرح ملی شدن نفت در مجلس سنا تصویب شد. در ۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ همزمان با نخست وزیری دکتر مصدق، فاطمی نیز معاونت سیاسی و پارلمانی او را پذیرفت با شروع انتخابات مجلس دوره هفدهم در ۲۷ آذر ۱۳۳۰ فاطمی به منظور شرکت در این انتخابات از مقام خود استعفا کرد و از طرف مردم تهران به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد. وی در ۲۶ بهمن ۱۳۳۰ هنگام سخنرانی بر مزار
محمد مسعود ، توسط
محمدمهدی عبد خدایی یکی از اعضای
جمعیت فداییان اسلام هدف قرار گرفت و از ناحیه شکم زخمی شد، بدین سبب کمتر در مجلس حضور می یافت و از این درد تا پایان عمر رنج می کشید.
مهرماه ۱۳۳۱ در مقام وزارت امور خارجه وارد کابینه دکتر مصدق شد و تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ همچنان در این سمت ماند. وی در اولین اقدام کنسولگری های انگلیس و مؤسسات فرهنگی و شبکه های جاسوسی آن کشور را در تهران مشهد ،اصفهان، تبریز ،زاهدان، رشت و کرمان تعطیل و به پیشنهاد وی دولت مصدق با انگلستان قطع رابطه کرد. آخرین اقدام فاطمی در مقام وزارت امور خارجه، تشکیل کنفرانسهای منطقه ای از سفرای ایران در کشورهای دیگر بود و وی کنفرانس سفیران در خاورمیانه را در بیروت سپس کنفرانس سفیران در کشورهای اروپایی را در لاهه تشکیل داد و به ارزیابی سیاست خارجی و موقعیت جهانی ایران پرداخت. در مرداد ،۱۳۳۲ فاطمی پس از معالجه در هامبورگ به استکهلم رفت و در کنفرانس دیپلماتهای ایرانی در لاهه که در ۱۹ مرداد ۱۳۳۲ برگزار شد شرکت کرد وی قصد داشت از آن برای مذاکره با شورویها به مسکو برود که با درخواست دکتر مصدق به ایران بازگشت فاطمی در
کودتای نافرجام ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ از طرف گارد شاهنشاهی دستگیر و پس از چند ساعت به همراه تنی چند از یارانش آزاد گردید عصر ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ در
میدان بهارستان سخنرانی تندی بر ضدشاه نمود. وی این حملات را در روزنامه باختر امروز هم تکرار و لزوم تغییر رژیم پهلوی را مطرح کرد اما با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دولت مصدق سقوط کرد و یاران جبهه ملی دستگیر شدند فاطمی موفق به فرار شد و تا اسفند ۱۳۳۲ پنهانی زندگی کرد در ۶ اسفند ۱۳۳۲ توسط
سرهنگ مولوی دستگیر شد وقتی که از شهربانی تهران خارج میشد یک بار دیگر مورد سوءقصد
شعبان جعفری بی مخ و چاقوکشان دولتی قرار گرفت و به شدت زخمی شد؛ اما با حمایت خواهرش از مرگ نجات یافت بدن زخمی او را به بیمارستان ارتش ،برده تحت عمل جراحی قرار دادند تا اینکه پس از بهبود نسبی طبق دستور دادستان نظامی به زندان لشکر ۲ زرهی واقع در پادگان قصر تهران انتقال یافت دادگاه نظامی او به صورت غیرعلنی در مهر ۱۳۳۳ تشکیل شد. دکتر فاطمی در حالی که قادر به ایستادن نبود روی برانکارد در این دادگاه حاضر شد این دادگاه پس از ده روز حکم اعدام وی را صادر کرد و با تأیید شاه سرانجام در ساعت ۴:۰۷ بامداد چهارشنبه ۱۹ آبان ۱۳۳۳، حسین فاطمی در ۳۷ سالگی در لشکر ۲ زرهی اعدام شد. او که سخت بیمار بود آخرین تقاضای خود را دیدار خانواده و دکتر مصدق و گفت و گو با افسران ارتش بیان کرده بود که مورد توجه قرار نگرفت.
جنازه اش را بنا به وصیت خود در شهرری
گورستان ابن بابویه و در کنار شهدای ۳۰ تیر به خاک سپردند وی در سال ۱۳۳۰ با دختر سرتیپ سطوتی ازدواج کرد و تنها یک پسر بنام علی از او باقی ماند. با انتشار خبر اعدام دکتر سیدحسین فاطمی، برخی مطبوعات منطقه و اروپا به شدت به این عمل دولت ایران اعتراض کردند و آن را میل وافر محمدرضا پهلوی به انتقام شخصی خواندند. مجلس سوریه نیز به پیشنهاد یکی از نمایندگان برای تجلیل از روح دکتر سیدحسین فاطمی سه دقیقه سکوت کرد و عده ای از مردم هم سفارت ایران در آن کشور را سنگباران کردند
