شهرستان اراک
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شهرستان اراک یکی از شهرستان‌های
استان مرکزی ایران است. این شهرستان ازدو بخش مرکزی و معصومیه تشکیل شده‌است. شهرستان اراک از شمال به
تفرش ، از مغرب به
همدان و
ملایر ، از مشرق به شهرستان
محلات و از جنوب به شهرستان
خمین و
شازند محدود شده و ارتفاع متوسط شهرستان حدود ۱۷۰۰ متر از سطح دریاست و از لحاظ وسعت دومین شهرستان استان بعد از شهرستان
ساوه می‌باشد.
شهر اراک مرکز استان مرکزی است و به معنای اریکه، پایتخت و استانی که شاهان در آن حکومت می کنند. از قرن دوم هجری به ناحیه بین همدان، ری و اصفهان - یعنی همین منطقه ای که استان مرکزی واقع است - عراق عجم می گفتند. در دوره قاجار، مردم این منطقه در چندین قلعه زندگی می کردند و همیشه با هم به جنگ و ستیز می پرداختند. یوسف خان سپهدار گرجی، فرمانده قشون عراق، برای پایان دادن به این اختلاف ها، از فتحعلی شاه (۱۲۱۲ - ۱۲۵۰ ق) اجازه گرفت قلعه ها را ویران کند و بر جای آن شهری تازه بنا کند. او در ۱۲۲۳ق، در نقطه ای خوش آب و هوا، سلطان آباد را بنا کرد. شیوه ساخت این شهر با دیگر شهرهای ایران متفاوت بود. سپهدار که خود نظامی بود، شهر را با الگویی منظم و به صورت چهار گوش و شطرنجی ساخت. به طوری که همه گذرگاه ها و کوچه ها از لحاظ طول و عرض هم اندازه و با هم موازی و بر یکدیگر عمود باشند و شهر به راحتی زیر نظر باشد.
در دوره ای که میرزا حسن خان، برادر
میرزا تقی خان امیر کبیر ، والی سلطان آباد بود، این ناحیه از نظر اقتصادی رو به توسعه نهاد و مرکز تجارت و صنعت شد. بعدها در این شهر کارخانه های متعددی از جمله فرش بافی رنگرزی و ماشین سازی بنا شد که این شهر را به یکی از قطب های اقتصادی کشور ایران تبدیل کرد. هم اکنون صنایع بزرگی چون نورد، الومینیوم، واگن پارس، صنایع ریسندگی و بافندگی، صنایع ساختمانی، پالایشگاه نفت و مجتمع پتروشیمی در این منطقه به تولید مشغول اند و لوله های انتقال نفت خام و مواد نفتی به تهران و نیز لوله کشی گاز سراسری از اراک می گذرد.
در شهریور ۱۳۱۴ نام سلطان آباد به اراک تغییر یافت. اراک در تقسیم بندی استان های کشور که در سال ۱۳۱۶ ش انجام شد، جزو استان اول شامل رشت، بندر انزلی، لاهیجان، رودسر ، طوالش، فومن، زنجان، اراک، لنگرود، رودبار و صومعه سرا قرار گرفت اما براساس تقسیمات جدید کشوری در سال ۱۳۵۶ ش به عنوان مرکز استان مرکزی شامل شهرهای ساوه، تفرش، آشتیان، دلیجان، محلات، سربند و خمین تعیین گردید و محلات، عمده ترین تولید کننده و پرورش دهنده گل های تزیینی در خاورمیانه است.
شخصیتهایی چون امام خمینی، میرزا تقی خان امیرکبیر، ابوالقاسم قائم مقام فراهانی و آیت الله محمدعلی اراکی که در تاریخ معاصر ایران منشاء خدمات بزرگی بوده اند، همه از استان مرکزی برآمده اند. اراک در دوران انقلاب، هم پای سایر شهرهای ایران شاهد تظاهرات مردم بر ضد رژیم پهلوی بود. بویژه در آذر ۱۳۵۷، تظاهرات یک صد هزار نفری مردم اراک که به میدان باغ ملی منتهی شده بود، با به پایین کشیدن مجسمه شاه همراه شد که طی آن، دهها نفر شهید و مجروح شدند .
از مردم اراک در جریان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ۲۴۸۴ نفر به شهادت رسیده اند. براساس سرشماری عمومی سال ۱۳۸۵، اراک ۶۱۵ هزار و ۷۰۲ - نفر جمعیت دارد.
