جزیره خارگ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جزیره کوچک خارک در
خلیج فارس مهم ترین و فعال ترین پایانه نفتی ایران است که در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ۲۸۳۴ بار مورد تهاجم دشمن قرار گرفت اما صدور نفت از آن هرگز قطع نشد. مساحت جزیره مثلث شکل خارک را، که طول آن حداکثر هشت و عرض آن پنج کیلومتر است، ۳۸ کیلومتر مربع نوشته اند . این جزیره در ۵۷ کیلومتری شمال غربی
بوشهر و ۳۸ کیلومتری
بندر گناوه قرار دارد و نقطه مقابل
بندر ریگ است. شهر خارک و جزایر خالی از سکنه خارگو در شمال و فارسی در جنوب غربی آن، ارتفاعاتی چون کوه تخت، کوه دیده بان و کوه گرده شتر دارد که بلندترین نقطه آن ۸۷ متر ارتفاع دارد. این کوهها آب باران را که منبع آب شرب اهالی است در خود جای می دهند. آب و هوای جزیره گرمسیری است و به دلیل موقعیتی که در برابر وزش بادها دارد هوایش کمی ملایم تر از دیگر نواحی جنوب ایران است. دمای هوا در فصل تابستان گاه از ۵۰ درجه نیز می گذرد و رطوبت هوا در بامدادان تا ۸۰ درصد گزارش شده است. بیشتر سطح جزیره را سنگ مرجان پوشانده است. سواحل عمیق جزیره برای پهلوگیری کشتیهای بزرگ مناسب است. درختان "کنار" و "ليل" سطح جزیره را پوشانده است. جمعیت این جزیره حدود هزار نفر است که بیشتر به صید ماهی و کار در تأسیسات نفتی مشغول اند. خارک در ۱۳۶۵ ش از ماهشهر جدا شد و تابع بوشهر گردید.
خارک از دیرباز محل سکونت دریانوردان و کارگرانی بوده است که از منابع دریایی چون صید صدف و مروارید روزگار می گذراندند. گورهایی در این جزیره یافت شده است که قدمت آنها به اواخر
دوره ساسانی می رسد. مسجدی در خارک است که پیش تر آتشکده زرتشتیان بوده گفته اند که در عهد ساسانیان روی بقایای معبد منسوب به یونانیان بنا شده است. یونانیان آن معبد را به نام "پوزئیدون" یا خدای دریا می خواندند. در بخش غربی جزیره نیز بقایای یک
کلیسا و یک
صومعه وجود دارد که احتمالا به مسیحیان دوره ساسانی تعلق داشته است. اعراب، این جزیره را "ام الربانيين" به معنی وطن ناخدایان می خواندند. بقعه امام زاده میر محمد که بر کاشیهای آن تاریخ ۷۳۸ق درج شده، در این جزیره خودنمایی می کند. مردم محلی او را
محمد حنفیه فرزند امام علی (ع) می دانند. در ۱۷۵۲م هلندیها این جزیره را از میر نصرخان خریدند. آنها در دوره صفویه، خارک را مرکز تجاری خود قرار دادند و قلعه ای با برج و باروهایی به دست "بارون کینپ هاوزن" در آنجا ساختند. اما در ۱۷۶۶م میر مهنا رئیس طایفه وغایی و حاکم بندر ریگ، آنها را از جزیره بیرون راند. انگلیسی ها نیز در دوره قاجار ، زمانی که هرات از سوی ایران تهدید می شد، برای تصرف بوشهر، ابتدا خارک را اشغال کردند. | اما بعدها این جزیره دوباره به دست نیروهای ایران افتاد.
جزیره خارک به سبب مزایای طبیعی و امکانی که برای پهلو گرفتن کشتیهای بزرگ اقیانوس پیما دارد، از ۱۳۳۶ش به عنوان محلی برای ایجاد بندر دوم صدور نفت ایران پس از بندر ماهشهر انتخاب شد. دو سال طول کشید تا این تجهیزات آماده بهره برداری شود و از ۱۳۳۹ ش کار انتقال نفت به کشتیهای پهن پیکر از این بندر آغاز شد. نفت چاههای خوزستان، به دلیل شیب طبیعی منطقه، از درون لوله ها به خلیج فارس هدایت می شود و از ساحل به وسیله لوله هایی که در زیر دریا تعبیه شده، به جزیره خارک می رسد و در مخازن آنجا ذخیره می شود. در خارک ۳۹ مخزن وجود دارد که قطر برخی از آنها ۵۵ متر و ارتفاعشان از سطح زمین ۶۰ متر است. نفت پس از ذخیره سازی در این مخازن به وسیله لوله هایی، فاصله ۵/۱ کیلومتری تا اسکله را طی می کند، سپس به مخازن نفتکشهای پهلو گرفته می ریزد. کارشناسان این شیوه انتقال و بارگیری نفت را، ارزان تر و با صرفه تر از هر نقطه دیگر جهان دانسته اند.
جزیره خارک با همه کوچکی و تعداد کم ساکنانش، نه تنها در جریان
انقلاب اسلامی ایران که در دوره جنگ تحمیلی نیز دور از پیکره متلاطم ایران نبود. هنوز نیمه اول سال ۱۳۵۷ ش به پایان نرسیده بود که
ساواک خبر از تجمع گروهی از اهالی جزیره در مسجد امير المؤمنین داد. به نوشته منبع ساواک "واعظ این مسجد به بهانه تدریس، شبها از ساعت ۲۴ در داخل مسجد به مذاکره درباره آزادی در اسلام" می پردازد. چند ماه بعد نیز هم زمان با آغاز اعتصابات در کشور، کارگران مستقر در جزیره، صدور نفت ایران را مختل کردند به گونه ای که در آبان ۱۳۵۷ صف کشتیهای نفتی منتظر بارگیری از خارک به ۵۲ فروند رسید. پس از پیروزی انقلاب و در دوره جنگ تحمیلی عراق، از آنجا که بندرهای ماهشهر، آبادان، خرمشهر در روزهای نخست تهاجم عراق، از کار افتاد، خارک تنها امید ایران برای انتقال نفت به خارج بود. چرا که زندگی ایران به درآمد نفتی وابسته بود؛ نفتی که در خوزستان تولید می شد و اکنون این بخش از کشور دستخوش جنگی ناخواسته شده بود. ظرفیت بارگیری و صادرات نفت خام ایران از دو اسکله در خارک از سیزده میلیون بشکه در روزهای پیش از انقلاب به ۲/۵ میلیون که کاهش یافته بود و ذخیره سازی نفت خام کشور نیز از ۲۲ میلیون در ۳۹ مخزن به حداکثر پنج میلیون بشکه در نه مخزن در دوره جنگ بود. در مدت ۲۸۸۸ روز جنگ، خارک بیش از ۲۸۳۴ بار مورد تهاجم هواپیماهای دشمن قرار گرفت و افزون بر ۷۵ درصد از تأسیسات بندری و بارگیری اسکلاءها، مخازن ذخیره نفت، تأسیسات محلی و اماکن عمومی و خصوصی ان اسیب دید. اما بازسازی و استفاده دوباره از امکانات جزیره پس از هر بار حمله دشمن بلافاصله صورت می گرفت. در طول جنگ، ۷۵۰ نفر از کارکنان عملیاتی نفت در شدیدترین وضعیت جنگی، کار صادرات نفت را بر عهده داشتند و با تلاش آنان، حتی یک روز هم صادرات نفت ایران به خارج قعلع نشد. با این حال ۲۴ نفر از کارکنان صنعت نفت و ساکنان جزیره در حمالات دشمن به شهادت رسیدند. گفته می شود که استقرار موشکهای
هاوک در اطراف جزیره خارک توانست بر قدرت دفاعی جزیره بیفزاید و شمار زیادی از هواپیماهای
میگ، و
میراژ عراق را در جریان جنگ و به هنگام حمله به این جزیره سرنگون کرد. در همین مدت، ایران همواره می کوشید تا برای ترغیب دارندگان نفتکشهای غول پیکر به - تردد در مسیر خارک و حمل نفت ایران به سایر نقاط جهان، نرخ بیمه آنها را کاهش دهد تا بدین ترتیب آنان با اطمینان بیشتری به خارک سفر کنند و با پرداخت حق بیمه کمتر از مزایای بیشتری بهره ببرند.
هم اکنون جزیره خارک به پایانه سوخت رسانی کشتیها و یدک کشهای خارجی تبدیل شده است و مجتمع شیمیایی خارک به تولید گوگرد، بنزین و گاز مایع می پردازد. در سالهای اخیر، شرکتهای نفتی فرانسوی و ایتالیایی برای بهره برداری از میادین نفتی خارک با ایران قراردادی نیم میلیارد دلاری امضا کرده اند و همچنین قرار است ظرفیت ذخیره سازی نفت خام در پایانه خارک به بیست میلیون بشکه افزایش یابد.
