صادق قطب زاده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صادق قطب زاده اولین رئیس سازمان رادیو و تلوزیون ایران پس از پیروزی انقلاب و سومین وزیر امور خارجه
جمهوری اسلامی ایران در بهمن ۱۳۱۵ در
تهران متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند آخرین سالهای تحصیلات متوسطه او مصادف با
نهضت ملی شدن صنعت نفت بود قطب زاده در تظاهرات مختلف آن روزها شرکت می کرد پس از
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به جبهه ملی پیوست و به نمایندگی از تشکلهای دانش آموزی ارتباط خود را با برخی رهبران مبارز چون
آیت الله سید محمود طالقانی و
مهندس مهدی بازرگان قطع نکرد. او به همین دلیل در سالهای نیمه اول دهه ۱۳۳۰ دو بار دستگیر و پس از مدت زمانی کوتاه آزاد شد.
قطب زاده در ۱۳۳۷ برای تحصیلات دانشگاهی رهسپار آمریکا شد و همراه با دانشجویان و دوستان ایرانی خود تلاش کرد تا جنبشی دانشجویی علیه رژیم شاه در خارج از کشور به وجود آورد. او در مهر ۱۳۳۸ سازمان دانشجویان ایرانی را که تا این تاریخ تحت نفوذ عوامل رژیم شاه قرار داشت به کمک عده ای از دوستان خود از جمله
محمد نخشب ، دکتر
مصطفی چمران و روحانیونی چون
صدر بلاغی و
شیخ مهدی حائری از دست آنان خارج کرد و آن را از نو سامان داد. در عین حال وی ،تنها عضوی در این سازمان بود و نقشی محوری نداشت. قطب زاده همزمان با تجدید فعالیت
جبهه ملی در تظاهرات دانشجویی که توسط این تشکل در مقابل ساختمان سازمان ملل در نیویورک ترتیب یافت شهریور ۱۳۳۹ شرکت کرد. قطب زاده در دی ماه ۱۳۳۹ در مراسم جشنی که از طرف
اردشیر زاهدی و همسرش
شهناز پهلوی در استدلرهتل واشنگتن ترتیب یافت شروع به هیاهو و اخلالگری کرد این اقدام سبب زد و خورد میان موافقین و مخالفین رژیم شاه گردید و در نتیجه مراسم به هم خورد. دولت ایران در مرحله بعد از تمدید اعتبار گذرنامه قطب زاده امتناع ورزید و اصل گذرنامه وی نیز بعدا به هنگام مراجعه وی به سفارت ایران به دستور
ساواک ضبط گردید.
قطب زاده در ۱۳۴۱ به دلیل فعالیتهایش علیه رژیم شاه با فشار سفارت ایران از امریکا اخراج شد و به فرانسه رفت. در پاریس تلاش کرد با شخصیتهای سیاسی فرانسه آشنا شود. او سپس در جریان سفر به کشورهای خاورمیانه وارد مصر شد و در این کشور همراه با جمع دیگری از ایرانیان با حمایت
سازمان آزادی بخش فلسطین دوره فشرده جنگهای چریکی را طی کرد.
قطب زاده در فاصله سالهای ۱۳۴۵ - ۱۳۴۱ از یک سو با جبهه ملی و از سوی دیگر با انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی در خارج کشور ارتباط داشت. او در ۱۳۴۵ عضویت در کنفدراسیون دانشجویان ایرانی تحت حمایت مالی کمونیستهای چین را نیز تجربه کرد. در ۱۳۴۶ دوباره به آمریکا رفت اما با تلاش و فشار سفارت ایران از آن کشور اخراج و رهسپار کانادا شد و پس از دو سال در ۱۳۴۸ از طريق فرانسه به سوریه بازگشت. قطب زاده در دهه ۱۳۵۰ با
سازمان مجاهدین خلق نیز ارتباط برقرار کرد اما این ارتباط بی آنکه به عضویت او در سازمان بینجامد تنها تا بروز اختلاف ایدئولوژیک در رهبری سازمان دوام یافت او به دلیل دوستی با رهبران نهضت آزادی توانست در ۱۳۵۷ نمایندگی نهضت آزادی را در پاریس تأسیس و سازماندهی کند. با اوج گیری انقلاب اسلامی قطب زاده به کمک چهره هایی از نهضت آزادی از جمله دکتر
ابراهیم یزدی تلاش کرد تا به رهبری انقلاب نزدیک شود از مهر ۱۳۵۷ که امام خمینی رهسپار پاریس شدند قطب زاده حضور روزمره خود را در اقامتگاه امام در
نوفل لوشاتو حفظ کرد و به دفعات خود را سخنگوی امام معرفی کرد اما این انتساب از سوی دفتر امام تکذیب گردید. او در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ همراه با امام به تهران آمد و فردای پیروزی انقلاب در ۲۳ بهمن اولین مسئولیت کشوری خود را که مدیریت رادیو و تلویزیون بود به دست آورد.
با استعفای دولت موقت در آبان ،۱۳۵۸ قطب زاده به حکم شورای انقلاب در نهم آذر ۱۳۵۸ سرپرستی وزارت امور خارجه را عهده دار شد و تلاش کرد تا در این مسئولیت زمینه پیروزی خود را در اولین انتخابات ریاست جمهوری که قرار بود دو ماه بعد برگزار شود فراهم سازد. او در چارچوب این تلاشها یک روز قبل از برگزاری این انتخابات مدعی شد که با فشار ،وی دولت پاناما شاه را بازداشت و زندانی کرده است. با این حال در اولین انتخاب ریاست جمهوری که در پنجم بهمن ۱۳۵۸ برگزار شد با اختلاف زیادی از رقیبان خود عقب ماند.
قطب زاده در مرداد ۱۳۵۹ متعاقب تشکیل کابینه
شهید رجائی از وزارت امور خارجه کنار رفت در آبان همین سال به دنبال شرکت در یک برنامه تلویزیونی در شبکه دو سیما و طرح اظهاراتی مغرضانه و کینه توزانه نسبت به نهادهای انقلاب بازداشت شد ولی روز بعد آزاد گردید از این پس وی تلاشهایی را برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی به طور پنهانی آغاز کرد. قطب زاده سرانجام در ۱۷ فروردین ۱۳۶۱ به جرم شرکت در یک شبکه توطئه گر علیه انقلاب امام و نظام دستگیر و در دادگاه انقلاب اسلامی به محاکمه کشیده شد در جریان این محاکمه مشخص شد که وی از یک سال پیش از بازداشت سرگرم هدایت عملیات براندازی است دستگیری قطب زاده متعاقب بازداشت و اعترافات چند نفر بوده از اعضای گروهک موسوم به پارس پاسداران رژیم سلطنتی صورت گرفت. یکی از آنان به نام عسگر مهاجر در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۰ اعتراف کرد که قطب زاده سرگرم جمع آوری افراد ناراضی برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی است در ۵ مهر ۱۳۶۰ نیز یکی دیگر از متهمین گروهک فوق به نام سرهنگ صیرفی اظهار داشت که قطب زاده به همراه تعدادی نظامی سرگرم تلاش برای به قدرت رساندن حکومتی است که خود نخست وزیر آن باشد. در عملیاتی که قطب زاده رهبری و هدایت آن را بر عهده داشت طیفی از افراد سیاسی و نظامی شرکت داشتند و از جمله آیت الله
سید کاظم شریعتمداری و رهبران
حزب خلق مسلمان نیز از پشتیبانان و دست اندرکاران این عملیات بودند. علاوه بر این حمایتهای مالی و اطلاعاتی بعضی دولتهای بیگانه در پیشبرد این عملیات ایفای نقش می کرد.
قطب زاده در دادگاه انقلاب بسیاری از مواد کیفر خواست از جمله رهبری کردن عده ای برای براندازی نظام جمهوری اسلامی جلب جذب تعدادی از خان های ایلات و همکاری با چند گروه شبه نظامی در این خصوص تغذیه مالی گروههای نظامی برانداز، ارتباط با شخصیتهای خارجی برای گرفتن پول و اسلحه از آنان برقراری ارتباط با جامعه سوسیالیستهای اروپایی جهت کمک به تلاشهای براندازی اعزام نمایندگانی نزد آیت الله سید کاظم شریعتمداری برای جلب همکاری و حمایت ،وی تهیه طرحی برای تسخیر مراکز ،سپاه ،کمیته رادیو و تلویزیون تهیه نقشه ای برای انهدام بیت امام و در اختیار گرفتن منزلی در نزدیکی آن با هدف تحقق همین نیت تهیه گذرنامه برای فراری دادن ضدانقلابیون در صورت ضرورت و ... را پذیرفت و به همه آنها اعتراف کرد.
صادق قطب زاده سرانجام در سحرگاه روز پنجشنبه ۲۴ شهریور ۱۳۶۱ اعدام شد.
