غلامرضا پهلوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غلامرضا پهلوی، دومین فرزند پسر
رضا خان میرپنج است. او در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۰۲ در تهران به دنیا آمد. مادرش
توران اقمرالملوک امیرسلیمانی دختر امیر عیسی مجد السلطنه، همسر سوم رضاشاه بود. توران دختر خاله وثوق الدوله، عامل قرارداد ۱۹۱۹م بود که ایران را به مستعمره انگلیس تبدیل می کرد، اما این قرارداد به مرحله اجرا در نیامد. غلامرضا دوره دبستان و دبیرستان نظام را در تهران گذراند و به مدت دو سال در دبیرستانی واقع در سوئیس درس خواند. سپس به ایران بازگشت. در ۱۳۲۰ ش که رضاشاه به خواست انگلیسیها از سلطنت کنار رفت و از ایران خارج شد، او نیز همراه پدر و چند تن از برادران و خواهرانش به
جزیره موریس در آفریقای جنوبی رفت و تا مرگ پدر در آنجا ماند. سپس راهی قاهره شد و از آنجا به امریکا رفت و در
دانشگاه پرینستون به تحصیل پرداخت. او دوره های تکمیلی زرهی و تانک را نیز در
دانشکده فورت ناکس امریکا گذراند و در بازگشت به ایران، وارد دانشکده افسری شد و با درجه افسری در رشته سوار فارغ التحصیل گردید. در همین زمان از سوی محمدرضا پهلوی به عنوان بازرس ویژه ارتش منصوب شد. در ۱۳۲۸ش برای گذراندن دوره های تکمیلی نظامی راهی فرانسه شد و در دانشکده افسری پاریس به تحصیل پرداخت. غلامرضا در امور سیاسی دخالت چندانی نداشت و بیشتر در پی زندگی اشرافی خود بود. با این حال در سال ۱۳۲۷ ش زمانی که محمدرضاشاه برای مدتی راهی انگلستان شده بود، غلامرضا را به همراه دو تن دیگر از برادرانش یعنی
علیرضا پهلوی و
عبدالرضا پهلوی و نیز نخست وزیر، رئیس مجلس شورای ملی و پنج نفر از افراد سرشناس و مورد اعتماد به عنوان اعضای شورای سلطنتی برای اداره امور کشور در غياب خود، تعیین کرد.
علیرضا ، برادر تنی محمدرضاشاه در ۱۲ آبان ۱۳۳۳ بر اثر سانحه هوایی در ارتفاعات
گرگان ، جان خود را از دست داد. از او به عنوان ولیعهد ایران یاد می شد. پس از این حادثه، شایعه ولیعهدی غلامرضا مدتی بر سر زبانها افتاد اما با تولد
رضا پهلوی فرزند محمدرضاشاه در سال ۱۳۳۹ش، موضوع ولیعهدی غلامرضا نیز برای همیشه به فراموشی سپرده شد. در جریان درگیریهای روز سی ام تیر ۱۳۳۱ که مردم در مخالفت با دولت قوام السلطنه به خیابانها ریخته بودند و به نفع حکومت دکتر
محمد مصدق تظاهرات می کردند، گفته شده است که گروهی از نظامیان به فرماندهی غلامرضا در میدان بهارستان به سوی مردم شلیک کرده اند. ورود او به صحنه برای دفاع از حکومت قوام، بی دلیل نبود. احمد قوام، برادر وثوق الدوله و پسر خاله مادر غلامرضا بود. غلامرضا با استفاده از موقعیت خانوادگی و شغلی که در حکومت برادرش به دست آورده بود، توانست شرکتها و مؤسسات و زمینهای کشاورزی زیادی را به تملک خود و خانواده اش در آورد. از جمله آنها شرکت سهامی کشاورزی پارس شهر، شرکت کشت و صنعت گمیشان و واحد زراعی مینودشت بود. او همچنین در تهران با استفاده از همین موقعیت، زمینهای مرغوب را تصاحب می کرد و به ساختمان سازی می پرداخت. او از این رهگذر سود هنگفتی به جیب زد. غلامرضا با آنکه در دوره شاهنشاهی برادرش سمت های گوناگونی از جمله ریاست بازرسی ویژه سرای نظامی شاهنشاهی، آجودانی ویژه شاه، ریاست کمیته ملی المپیک ایران، ریاست انجمن ورزش ارتش، و ریاست ورزش نیروهای مسلح شاهنشاهی را برعهده داشت، و چندین نشان پهلوی، درجه یک ارتش، قیام ۲۸ مرداد، تاج گذاری، زرین زره پوش را نیز دریافت کرده بود، با این حال در اسناد سفارت امریکا در تهران از او به عنوان فردی غیر جاه طلب، فاقد شخصیت و روشنفکری یاد شده است.
غلامرضا نیز همچون دیگر اعضای خاندان سلطنتی، قبل از پیروزی انقلاب به همراه زن و فرزندانش از ایران فرار کرد و در انگلستان ساکن شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در اردیبهشت ۱۳۵۸ از سوی
دادگاه انقلاب اسلامی تهران، غیابا به مرگ محکوم شد و اموال و داراییهایش به نفع بنیاد مستضعفان مصادره گردید. غلامرضا در میان خاندان پهلوی، علی رغم دارایی های فراوانش، به خست مشهور بود. تا آنجا که در مراسم نخستین سال مرگ برادرش محمدرضا، که در قاهره برگزار شده بود، به بهانه بی پولی شرکت نکرد. احمدعلی مسعود انصاری از بستگان نزدیک
فرح دیبا ؛ در کتاب پس از سقوط می نویسد: « ... اعضای خانواده و دوستان (شاه) یکایک از نقاط مختلف جهان به قاهره می آمدند. جالب اینکه همان زمان غلامرضا پهلوی از لندن پیغام داد که چون پول تهیه بلیط و مخارج سفر را ندارد، نمی تواند در شب سال مرگ برادرش شرکت کند که البته همه میدانستند این یک بهانه بود و نشان دیگری از خست او که مشهور خاص و عام بود، و الا با زندگی مرفه و پولهای فراوانی که او داشت، این هزینه ها به حساب نمی آمد. به همین سبب هم برخلاف انتظار وی، فرح يا اشرف برای او پولی نفرستادند، و او هم در مراسم شرکت نکرد.»
غلامرضا که اینک (۱۳۸۱ش) در انگلستان به سر می برد، دو بار ازدواج کرده است. نخست در ۱۳۲۶ ش با
هما اعلم و بار دوم در ۱۳۴۰ ش با
منیژه جهانبانی ، حاصل این دو ازدواج، سه دختر و دو پسر است.
